Οικομαχιες ΙΙ

Ό,τι κοροϊδεύεις, το λούζεσαι, λέγαμε μικρά – την παιδική αυτή σοφία όμως την αγνοήσαμε μεγαλώνοντας. Έτσι, δεν προλάβαμε να λοιδορήσουμε ως μεγάλη οικολογική καταστροφή τη σπορά ανεμογεννητριών στα βουνά του Ξηρομέρου, ήρθε –μεσούντος του θέρους– να σκάσει η μονάδα του λιθάνθρακα στον Αστακό, τριάντα χιλιόμετρα από την πόλη του Αγρινίου – σε ευθεία γραμμή όπως ταξιδεύει η κάπνα. Δεν προλάβαμε καν να γράψουμε γι’ αυτό και ήρθαν οι μεγάλες φωτιές σε Πελοπόννησο και Εύβοια να μας δείξουν τι μπορεί πραγματικά να σημαίνει καταστροφή.
Φαίνεται ότι η μητέρα γη βαρέθηκε να χτυπάει καμπανάκια προειδοποίησης για τα μελλούμενα και αποφάσισε να χτυπήσει τις καμπάνες των χωριών, μπας και την πάρει κανένας σοβαρά χαμπάρι. Μάταιος κόπος. Τα πραγματικά δεδομένα και τα ακόμα πιο απαιτητικά ζητούμενα των θερινών καταστροφών ευτελίστηκαν και χάθηκαν μέσα στην παπαρολογία των ασύμμετρων απειλών και των οργανωμένων σχεδίων, στην τύρβη της προεκλογικής αντιπαράθεσης αλλά και στη θυμική αντίδραση της μεγάλης πλειονότητας των συνελλήνων που έσπευσαν ασμένως να ασπαστούν το πονηρό υπονοούμενο του πρωθυπουργού: μα τόσες φωτιές δεν μπορεί να είναι σύμπτωση!
Κυνηγώντας λοιπόν μπουκαλάκηδες των Εξαρχείων, ουτσεκάδες του Ντανίλο, πασόκους με ψυχολογικά προβλήματα και αμερικάνους με ακτίνες λέιζερ χάσαμε για άλλη μια φορά το δάσος: η πρωτοφανής σε απώλεια ανθρώπινων ζωών καταστροφή σηματοδοτεί ή όχι μια ριζική αλλαγή στα φυσικά και περιβαλλοντικά δεδομένα, στο κλίμα, στη διαχείριση των υδάτων, στις καλλιέργειες, με ό,τι αυτό σημαίνει σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο ή όλα θα ξεχαστούν μόλις θαφτούν οι νεκροί και εξαφανιστούν οι κάμερες;
Οφείλω να ομολογήσω ότι διαφωνώ με αυτήν την ομοβροντία κοινωνικοπολιτισμικών αναλύσεων που αποδίδουν εντέλει την καταστροφή στον τρόπο ζωής μας (που παράγει ιδιωτικό πλούτο και δημόσια φτώχεια – εύστοχη βέβαια διατύπωση) και με άλλες τέτοιες, ορθές μεν αλλά γενικόλογες και γι’ αυτό άκαιρες επισημάνσεις. Γιατί αθωώνουν τους πραγματικούς φταίχτες της ανθρώπινης τραγωδίας και της φυσικής καταστροφής αφού διαχέουν αόριστα την ευθύνη στους πάντες και τα πάντα.
Συνοπτικά: πρώτα τα αίτια. Η πάγια συνήθειά μας να αγνοούμε τόσο τα αληθινά περιστατικά όσο και τις γνώμες των ειδικών κατάφερε κι αυτήν τη φορά να διαδεχθεί τις πρώτες θυμικές και γι΄ αυτό ασυλλόγιστες αντιδράσεις. Οι πρόσφατες πυρκαγιές δεν είχαν, ούτε μπορούσαν να έχουν, διαφορετικές αιτίες από όλες τις προηγούμενες, των τελευταίων δεκαετιών τουλάχιστον. Επιπρόσθετα, ο αριθμός τους ήταν, παρά τα επιφαινόμενα, σχετικά μικρός: ελάχιστοι πρόσεξαν ότι οι φονικές φωτιές στην Ηλεία ήταν στην πραγματικότητα δύο. Άρα το ερώτημα μετατίθεται: όχι γιατί άναψαν αλλά γιατί πήραν μαζί τους ανθρώπινες ζωές και δευτερευόντως γιατί στάθηκε αδύνατο να κατασβεστούν, για ημέρες ολόκληρες. Τα ερωτήματα αυτά αναπόφευκτα συνδέονται: γιατί οι φωτιές προωθούνταν με εκπληκτική ταχύτητα; – από τις πρώτες εστίες ως τις πρώτες απώλειες ζωών μεσολάβησαν ελάχιστες ώρες. Γιατί δεν μπόρεσαν να ανακοπούν, όχι σε δύσβατες χαράδρες αλλά στις αυλές των σπιτιών, εγκλωβίζοντας τις επόμενες μέρες ολόκληρα χωριά; Σημειωτέον ότι αυτά ισχύουν και για την Πάρνηθα, η φωτιά ξεκίνησε στα Δερβενοχώρια και κατέκαψε το μεγαλύτερο μέρος του ελατοδάσους, και στις δασικές πυρκαγιές της Μακεδονίας: έκαιγαν ανεξέλεγκτα μέρες ολόκληρες και σβήστηκαν από τη βροχή(!).
Πειστικές απαντήσεις για όλα αυτά δεν έχουν δοθεί και μάλλον δε θα δοθούν ποτέ. Περιοριζόμαστε λοιπόν στις πιο προφανείς επισημάνσεις. Το 1998 η δασοπυρόσβεση πέρασε στη δικαιοδοσία της Πυροσβεστικής. Αναγκαστικά, λόγω της δεδομένης μεθοδολογίας, χωροθέτησης και διάρθρωσης της υπηρεσίας οι φωτιές στην ύπαιθρο αντιμετωπίζονταν όπως οι αστικές: αφήνουμε το δάσος ήσυχα – ήσυχα να καεί και περιμένουμε τη φωτιά σε δρόμους ή οικισμούς. Αν ο καιρός και οι γεωμορφολογικές συνθήκες το επιτρέπουν, επιχειρείται κατάσβεση από αέρος. Αν όμως οι άνεμοι φτάνουν τα οκτώ μποφόρ και οι φλόγες τα τριάντα μέτρα απλώς προσευχόμαστε.
Στην Ηλεία βέβαια ούτε αυτό συνέβη: οι ελάχιστες και ασυντόνιστες δυνάμεις του νομού αδυνατούσαν να σώσουν τα πολυάριθμα χωριά που κινδύνευσαν και τελικά κάηκαν. Όσο κι αν σας φαίνεται απίθανο, τις επόμενες τρεις μέρες ελάχιστες πυροσβεστικές δυνάμεις κατέφτασαν στο νομό. Η παντελής διάλυση του κεντρικού μηχανισμού της Πυροσβεστικής, η μνημειώδης ανικανότητα της κυβέρνησης να συντονίσει και να συντονιστεί, η αδυναμία συνεννόησης τοπικών αρχόντων και κεντρικής εξουσίας που προήλθε και από την καχυποψία λόγω διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων (δεν πιστεύω να νομίζει κανένας ότι ζει στον Καναδά), οι φωτιές που συνέχιζαν να καίνε σε άλλες περιοχές, όλα αυτά άφησαν τους Ηλείους στην τύχη τους.
Μήπως δεν παρακολουθήσαμε όλοι τι έγινε; Υπουργοί και μεγαλοπαράγοντες εξασφάλιζαν για τις εκλογικές τους περιφέρειες πτήσεις των Καναντέρ, στα χωριά της Ηλείας όλοι έβριζαν την Πυροσβεστική και τις αρχές γιατί νόμιζαν ότι απασχολούσαν δυνάμεις στην Αρχαία Ολυμπία, μέχρι που κατάλαβαν ότι ακόμα και εκεί οι δυνάμεις ήταν ελάχιστες- ό,τι σώθηκε, σώθηκε χάρη σε ένα ιδιωτικό ερπυστριοφόρο, άλλοι παρακαλούσαν τηλεοπτικούς δημοσιογράφους να δείξουν σκηνές από τα χωριά τους για να τους προσέξουν στην Αθήνα, τηλεπαρουσιαστές συντόνιζαν εκκενώσεις χωριών, και όλα αυτά τη Δευτέρα, την τέταρτη μέρα της καταστροφής. Για να μη μιλήσουμε και για τα τραγελαφικά: τον άλλο τον βλάκα που τριγυρνούσε στο Πεντάγωνο με το μπουφάν όταν έξω έβραζαν σαράντα βαθμοί, τους εμπρηστικούς μηχανισμούς που ανευρίσκονταν από δεξιούς δημάρχους για να καταλήξουν μηχανισμοί υαλοκαθαριστήρων, τη σοβαρή υπουργό που τα ‘βαλε με τα φρικιά, τον Αλογοσκούφη που μοίρασε τριχίλιαρα σ΄ όλο το Ζεφύρι, το τσιγγανόπουλο από τα Γιάννενα που του κάηκε το χωράφι στον Πύργο κι άλλα τέτοια, απολύτως δηλωτικά της κατάντιας και της ανικανότητάς μας.
Παρά ταύτα, η ανικανότητα δεν είναι η απάντηση σε όλα μας τα ερωτήματα. Από τη Δευτέρα ως την Κυριακή οι φωτιές κατέκαψαν ανεξέλεγκτες άλλα τόσα στρέμματα δασικής και καλλιεργήσιμης γης. Μέσα αεροπυρόσβεσης απ΄ όλη την Ευρώπη, δασοκομμάντος από πολλές χώρες, το μεγαλύτερο μέρος των εγχώριων δυνάμεων κατέβαλλαν για ημέρες τιτάνιες προσπάθειες, χωρίς απτά αποτελέσματα: ουσιαστικά οι φωτιές έσβησαν όταν δεν είχαν τι άλλο να κάψουν.
Είναι σαφές λοιπόν ότι τα δάση κάηκαν γιατί κανένας δεν ήθελε, και να ήθελε δεν μπορούσε, να τα σβήσει. Είναι σαφές ότι η παρατεταμένη ξηρασία του τελευταίου έτους, οι εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες, η έλλειψη υγρασίας, η παντελής απουσία δασικής φροντίδας και πρόληψης, που οδήγησε σε πρωτοφανή συγκέντρωση καύσιμης ύλης, όλα τούτα συνδυάστηκαν με τις εγκληματικές αμέλειες και τις πολιτικάντικες ανοησίες πολλών ανικάνων. Ανθρωπογενείς και μη ανθρωπογενείς παράγοντες συνδυάστηκαν με τρόπο τραγικό.

Ακόμα πιο συνοπτικά τα επιγενόμενα.
Δεν τρέφω αυταπάτες για τους ανθρωπογενείς παράγοντες. Δεν πιστεύω ότι θα αλλάξει κάτι μετά τις 16\9. Δυστυχώς δε βρισκόμαστε στο 1907, τότε που τα υπολείμματα του δικομματισμού έπνεαν τα λοίσθια, όταν καρικατούρες πλέον της οξύτατης σύγκρουσης τρικουπικών και δηληγιαννικών έσβηναν μέσα στο γενικό χλευασμό και την κατακραυγή εξαιτίας της ανικανότητάς τους να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα. Σήμερα, το 2007, η συντριπτική πλειονότητα των συνελλήνων δεν έχει ούτε στο ελάχιστο τη σοφία των παππούδων μας: εκστασιάζεται από τα ονόματα καραμανλής και παπανδρέου και παραχωρεί απερίσκεπτα λευκές επιταγές. Εξακολουθεί να πιστεύει ότι οι θίασοι του κωστίκα με τον πολύδωρα και τη μαριέττα (ή του γιωρίκα με τη μιλένα και τον χρυσοχοΐδη) είναι ισχυρές κυβερνήσεις.
Τέλος πάντων, δεν έχω καταλήξει σε πολιτικό δια ταύτα σε πλείστα όσα σοβαρά θέματα καταπιάστηκα σε τούτη τη στήλη, δε θα το κάνω τώρα για τις εκλογές. Θέλω όμως να επισημάνω ότι τα κόμματα και οι εκλογές, παρά την ανυποληψία τους, είναι ο μόνος τρόπος για να οργανώσουμε συλλογικά τη ζωή μας. Και ακόμα, σ’ αυτές τις εκλογές, με τον δεδομένο εκλογικό νόμο, αντικυβερνητική ψήφος είναι η κάθε έγκυρη ψήφος, σε όποιον εκλογικό σχηματισμό κι αν κατευθύνεται – από τη στιγμή που η αυτοδυναμία απαιτεί συγκεκριμένο εκλογικό ποσοστό και όχι απλώς διαφορά του πρώτου από τον δεύτερο. Το άκυρο και η αποχή μοιάζουν περισσότερο άγονες αρνήσεις και υπεκφυγές, ενώ ακόμα και η πραγματικά πολιτική επιλογή του λευκού χαροποιεί τα εκλογικά μαγειρεία του πρώτου κόμματος.

Για τους μη ανθρωπογενείς τα πράγματα είναι πολύ πιο σοβαρά. Η αποψίλωση και η διάβρωση εδαφών, η συνακόλουθη απομείωση των υδροφόρων οριζόντων, η σταδιακή μετατροπή του δάσους σε δασική αρχικά και σε θαμνώδη έκταση στη συνέχεια, η ερημοποίηση και η υφαλμύρωση συνδυαζόμενα με τη συνεχιζόμενη ανομβρία και την άνοδο της θερμοκρασίας συνθέτουν εφιαλτικά σενάρια όχι για την επόμενη αλλά για τη μεθεπόμενη μέρα. Οι αλλαγές, παρά τις κραυγές των επαγγελματιών οικολόγων, είναι ανεπαίσθητες πλην όμως ολοκληρωτικά μη αναστρέψιμες.

Links
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις. Παρά την αναξιοπιστία τους δείχνουν ότι το μεγάλο ποσοστό των αναποφάσιστων θα κατευθυνθεί τελικά στα δυο μεγάλα κόμματα, μετατρέποντας τις προβλέψεις για καμπανάκι στο δικομματισμό σε ευσεβείς πόθους. Η χώρα θα πορευθεί με τον Λιάγκα, τη Φώφη, τον Χηνοφώτη και τη Βίκυ Λέανδρος – ή μήπως κανείς εντόπισε άλλα νέα πολιτικά πρόσωπα; Άντε και καλές κάλπες!

Ερανιστής