ΕΚΤΡΟΠΗ ΑΧΕΛΩΟΥ: ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ

Η εκτροπή του ποταμού Αχελώου είναι το μεγαλύτερης κλίμακας έργο διευθέτησης υδάτων που σχεδιάστηκε ποτέ στην Ελλάδα.

Αποτελεί μια τεράστια ωμή παρέμβαση στο φυσικό περιβάλλον της χώρας μας, κατά μήκος των 220 χλμ. του ποταμού και στην ευρύτερη περιοχή των εκβολών του.

Επεμβάσεις αυτής της κλίμακας δεν στηρίζονται σε καμία επιστημονική κάλυψη, είναι αδύνατον να μελετηθούν, και κάθε προσπάθεια εκτίμησης για τις επιπτώσεις τους είναι εξαιρετικά επισφαλής.

Η σκόπιμη ένταξη της εκτροπής σε μια διαπεριφερειακή διαμάχη μεταξύ ημών και των Θεσσαλών, η ιδιοκτησιακή αντίληψη για τους φυσικούς πόρους και κατ’ επέκταση τον Αχελώο εκτρέπουν και περιορίζουν την κατανόηση του όλου προβλήματος από την πραγματική του διάσταση.

Επίκαιρη για την κατανόηση της επιχειρούμενης εκτροπής είναι και η παγκόσμια κατάσταση της έλλειψης του υδάτινου δυναμικού, οι κλιματικές αλλαγές, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, γενικά οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από αλόγιστες ανθρώπινες παρεμβάσεις του πολιτικού και οικονομικού διεθνούς κατεστημένου με πρώτες τις ΗΠΑ, που αγνοούν στο βωμό του κέρδους τις πλέον αποδεκτές θεωρίες της υποστηρίξιμης ανάπτυξης και της οικο-οικονομίας, που αναγνωρίζουν, πέρα από το κεφάλαιο, την εργασία σαν τεχνολογία και την οικολογία σαν μια άλλη εξίσου σημαντική παράμετρο ανάπτυξης.

Εξαιρετικά στην παρούσα κατάσταση, οι υδάτινοι πόροι, ο ποταμός Αχελώος, είναι στοιχεία του φυσικού κεφαλαίου, το οποίο φυσικό κεφάλαιο κανένας και για καμιά σκοπιμότητα δεν μπορεί να οικειοποιηθεί. Καμιά συνιστώσα λογικής, κανένας δείκτης ενεργειακός, περιβαλλοντικός και οικονομικοκοινωνικός στα πλαίσια της αειφόρου διαχείρισης δεν συνιστά την εκτροπή του Αχελώου, και δεν την συνιστά όχι μόνο στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης, αλλά ούτε καν στα πλαίσια της μονοδιάστατης οικονομικής ανάπτυξης.

Εδώ ξεκάθαρα διαφαίνεται ο ρόλος του συστήματος εξουσίας να προσπαθεί να χειραγωγήσει ακόμη και τα φυσικά στοιχεία, με στόχο τη διαιώνιση της ύπαρξής του και την αναπαραγωγή των μηχανισμών εξουσίας του. Κανένα άλλο θέμα, όπως η εκτροπή του Αχελώου, δεν έχει αποτελέσει τόσο απροκάλυπτα το μέσο για τη διαιώνιση της εξουσίας, συνάμα και τον βάναυσο, ωμό εμπαιγμό των πολιτών. Κανένα άλλο θέμα για την επίλυσή του ή μη δεν είχε τόση διάρκεια όσο η εκτροπή. Από πενήντα και πλέον χρόνια το έργο της εκτροπής βρίσκεται στο προσκήνιο της πολιτικής σύμπλευσης των δύο μεγάλων κομμάτων της εξουσίας, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, με τη συνηγορία για διαφορετικούς λόγους και του ΚΚΕ, χωρίς να προχωρεί η εκτέλεσή του.

Στο βωμό της ψηφοθηρίας, των πελατειακών σχέσεων και της αναπαραγωγής των μηχανισμών της εξουσίας, επιχειρείται μια ιεροσυλία πάνω στα φυσικά φαινόμενα. Για μας το νερό δεν είναι ένα αγαθό όπως τα άλλα αγαθά, και η διαχείρισή του επιβάλλει μια προσεκτική προσέγγιση που ειδικά για τον Αχελώο συνίσταται στο ότι:

1. Αποτελεί ένα σύνθετο οικοσύστημα απίστευτων διαστάσεων: ποταμοί, λίμνες, λιμνοθάλασσες, βρίσκονται σε μια αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Δύσκολα τα συναντά κανείς αυτά τα χαρακτηριστικά σε άλλες περιοχές.
2. Αφορά μια ιστορική σημασία, την συν-παρουσία της μυθολογίας, του πολιτισμού και της φύσης. Ιστορία, πολιτισμός και οικολογία είναι άρρηκτα δεμένα.
3. Αποτελεί μια δυναμική δυνατότητα για την αειφόρο ανάπτυξη, με την προϋπόθεση ότι οι δείκτες μιας ολοκληρωμένης αειφόρου ανάπτυξης εφαρμόζονται στο οικοσύστημα και στις παραγωγικές δραστηριότητες.
4. Δημιουργεί ένα μοντέλο αειφόρου ανάπτυξης με βάση το υδάτινο δυναμικό και τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, με παράλληλο προσδιορισμό των δεικτών μιας ολοκληρωμένης παρέμβασης.

Για να απαντήσει κανείς σε όλα τα παραπάνω, απαιτείται ένας συνολικός σχεδιασμός ανάπτυξης, που θα παίρνει υπόψη του τα διαθέσιμα του νομού, τη μοναδικότητά του, το διεθνές οικολογικό περιβάλλον, τα χαρακτηριστικά του και τις δυνατότητές του.

Η διαθεσιμότητα, προπαντός η διαχείριση του νερού, είναι και θα είναι πιο επιτακτική για τα επόμενα χρόνια, από τα μεγαλύτερα προβλήματα που ο πλανήτης μας πρέπει να αντιμετωπίσει. Είναι προφανές ότι στα πλαίσια μιας διαχείρισης του υδάτινου δυναμικού με τακτοποιητικό χαρακτήρα και ενταγμένης στα παιχνίδια της εξουσίας, καθορίζονται δράσεις και προτεραιότητες που δημιουργούν τις περισσότερες φορές κοινωνικές εντάσεις.

Στα πλαίσια μιας ορθολογιστικής αειφόρου διαχείρισης επιχειρείται η σύνθεση των πολλαπλών δυνατοτήτων χρήσης του νερού. Δεν καθορίζονται ετσιθελικά και σκόπιμα προτεραιότητες, αλλά επιτυγχάνεται μια ισορροπία που έχει κοινωνικό, πολιτικό και οικο-αναπτυξιακό περιεχόμενο.

Η αναζήτηση μορφών που χαρακτηρίζονται από το συμμετοχικό περιεχόμενο πολιτών και η συνειδητοποίηση της σημασίας της προστασίας του περιβάλλοντος είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση και της εκτροπής του Αχελώου. Οι μορφές αυτές πρέπει να εγκαταλείπουν τις όποιες ψευδαισθήσεις που δημιουργούνται και κινούνται στα πλαίσια της εξουσίας, να στηρίζονται στην ενεργοποίηση των πολιτών και να αφορούν πρωτοβουλίες- προπαντός μορφές δράσης.

Στα πλαίσια αυτά η δημιουργία μιας εταιρείας πολιτών για την προστασία και διαχείριση του υδάτινου δυναμικού του νομού μας ίσως αποτελέσει μια ευκαιρία όχι μόνο ενάντια στην εκτροπή, αλλά και στην προβολή και ανάδειξη του ρόλου του υδάτινου δυναμικού της Αιτωλοακαρνανίας.

ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΥΡΟΣ