Ενας Προκρούστης στην Ιονία Οδό

Το ταξίδι είναι η απόλυτη νεύρωση της εποχής μας. Οι άνθρωποι μετακινούνται. Μετακινούνται διαρκώς. Φεύγουν απ’ το σπίτι για να πάνε στη δουλειά- μικρό, καθημερινό ταξίδι διάρκειας μισής έως μιας ώρας στη μεγαλούπολη (για σας τους Ξηρομερίτες υποθέτω ότι δεν ξεπερνά τα είκοσι λεπτά). Φεύγουν από το σπίτι το Σαββατοκύριακο για να πάνε στο εξοχικό ή στο χωριό τους. Φεύγουν απ’ την πόλη τους ή απ’ τη χώρα για να πάνε διακοπές. Φεύγουν από την πατρίδα τους, κάπου στην Ασία ή την Αφρική για να πάνε στη Γη της Επαγγελίας, στην Ελλάδα, στη Γερμανία, στη Βρετανία. Αν φανταστούμε τη Γη σαν ένα ανθρώπινο σώμα, οι μετακινήσεις του πληθυσμού θυμίζουν την ακατάπαυστη ροή του αίματος στις φλέβες και τις αρτηρίες. Αν σταματήσει η κίνηση, έρχεται το τέλος. Ετσι είναι τα πράγματα εδώ και πολλές χιλιετίες, αλλά τώρα πια το ταξίδι δεν είναι απλά η βιοτική ανάγκη της αναζήτησης πόρων ζωής, αλλά σχεδόν μια ανάγκη για τη βεβαιότητα της ύπαρξης. Ταξιδεύω, άρα υπάρχω.

Αυτή η εξίσωση, βεβαίως, τίθεται υπό αίρεση όταν το ταξίδι, μικρό ή μεγάλο, δεν έχει σημασία, περιλαμβάνει εμπόδια. Ξέρετε, άλλωστε, τι έκανε ο Προκρούστης στους ταξιδιώτες της Ιεράς Οδού. Αυτό το είδος αιματηρών διοδίων που επέβαλαν οι ληστές της μυθολογικής Αθήνας στους ταξιδιώτες προς Ελευσίνα, έδινε τουλάχιστον σε κάποιους τη δυνατότητα να τη γλιτώσουν. Η ληστεία τώρα επιβάλλεται με την καθολικότητα και την επισημότητα της κρατικής βούλας, που δεν επιδέχεται εξαιρέσεις και χάρες. Συμβαίνει εδώ και δεκαετίες, βεβαίως, αλλά μέχρι σήμερα είχαμε την ψευδαίσθηση ότι, μέσω των διοδίων, είμαστε χρήστες και συγχρηματοδότες ενός κατά τα λοιπά δημοσίου αγαθού όπως είναι η εθνική οδός. Κατά κάποιο τρόπο αισθανόμαστε και συνιδιοκτήτες της. Απ’ αυτή την τριπλή σχέση μας με την «Εθνική Οδό», καλούμαστε να ξεχάσουμε την τρίτη συνιστώσα της: την συνιδιοκτησία. Η μικρή ψευδαίσθηση που μας επέτρεπε το κράτος-συλλογικός καπιταλιστής, έστω και για να χρυσώσει το χάπι της κατασπατάλησης δημοσίων πόρων σε έργα αμφίβολης έως φρικτής ποιότητας, γίνεται παρελθόν με την λεγόμενη «Συγχρηματοδότηση Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα». Βρήκαμε και μια κομψή, εύληπτη συντομογραφία. ΣΔΙΤ. Δεν ακούγεται πολύ όμορφη; ΣΔΙΤ! Σαν χαλκόμυγα που πετάει πάνω σε μια καβαλίνα αλόγου. Ή αγελάδας.

Καλομελέτα κι έρχεται. Η αλογόμυγα σας επισκέπτεται οσονούπω. Θα διασχίσει σαν υπερηχητικό τους κάμπους, τα βουνά και τις ακτές σας και θα σκάσει κάπου στην Ηγουμενίτσα για να δεχθεί σαν μια μεγάλη αγκαλιά τις ορδές των Ευρωπαίων ταξιδιωτών και τα κονβόι από φορτηγά και νταλίκες που θα φέρνουν τα αγαθά της παγκόσμιας αγοράς στα ακόρεστα στομάχια μας. Θα έχει και ένα αρχαιοπρεπές όνομα: ΙΟΝΙΑ ΟΔΟΣ. Προσέξτε οι Ιωνες, πρόσφυγες του Αγρινίου, δεν είναι με Ωμέγα, είναι με Ομικρον.

Το ανήγγειλε με στόμφο ο Θεσσαλός υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, ο ίδιος που θέλει να μεταφέρει τον Αχελώο σας στα μέρη του, κι ακούστηκε σαν έξοδος του Μεσολογγίου. Βεβαίως, κάποτε έπρεπε ν’ απαλλαγεί η Δυτική Ελλάδα από την καρμανιόλα που σήμερα αποτελεί τον μοναδικό οδικό της άξονα προς τη Δύση. Αλλά, γιατί ΣΔΙΤ κι αλογόμυγες;

Το τι εστί ΣΔΙΤ θα σας το πω με μια μαρτυρία από το εμβληματικό έργο του τύπου αυτού στην Αθήνα, την Αττική Οδό. Προ δύο-τριών ετών, καθημερινός χρήστης της Αττικής Οδού αναγκαστικά, περίμενα στα διόδια να πληρώσω τον ακριβό οβολό της ταχύτητας. Νεαρή γυναίκα, μ’ ένα μικρό σακ βουαγιάζ στο χέρι αποπειράται να περάσει με τα πόδια τα διόδια, προφανώς γιατί έχει ραντεβού λίγα μέτρα παρακάτω με διερχόμενο αυτοκίνητο. Πανικόβλητοι υπάλληλοι των διοδίων, βγαίνουν από τα γκισέ τους για να την εμποδίσουν, γιατί απαγορεύεται η διέλευση πεζών. Όχι μόνον για λόγους ασφαλείας, αλλά γιατί δεν έχει προβλεφθεί τίμημα διέλευσης για έναν πεζό. Γιατί η Αττική Οδός είναι μια ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΟΔΟΣ. Και γιατί κάθε οδικό έργο που κατασκευάζεται με τη μέθοδο ΣΔΙΤ – ξουτ παλιόμυγα!- είναι ένα ιδιωτικό έργο, μια εκχώρηση στον ιδιώτη για 30-40 χρόνια ενός μέρους της ελληνικής επικράτειας. Μπορεί να προσφέρει ταχύτητα, ασφάλεια, ποιότητα ταξιδιού (αν και εφόσον κατασκευαστεί μ’ αυτές τις προδιαγραφές), αλλά παραμένει μια περίκλειστη, ιδιωτική οδός, απροσπέλαστη για όποιον δεν καταβάλει το αντίτιμο των διοδίων. Ακόμη κι αν θέλει να περάσει πεζός ή με το γάιδαρό του.

Αυτή η μορφή εκχώρησης του δημοσίου χώρου, περνά στα ψιλά, σαν μια ασήμαντη, μόνον συμβολική πράξη, αλλά δεν είναι. Το ιδιωτικό δεν εισβάλει πια απλώς στην κακομεταχειρισμένη κρατική ιδιοκτησία- που ούτως η άλλως έχει αποκτήσει πλέον της κερδοσκοπικές δεξιότητες του ιδιώτη- αλλά καταλαμβάνει ένα χώρο κοινόχρηστο, κοινό τοις πάσι, πέρα και πάνω από την ιδιοκτησία. Ο δρόμος, η θάλασσα, ο εναέριος χώρος που μέχρι σήμερα ήταν αμεταβίβαστος, οικοπεδοποιείται ανεπαίσθητα για ένα διάστημα πολύ σημαντικό για τα όρια του ανθρώπινου βίου. Τι είναι μια ανθρώπινη ζωή πιά; Μιάμιση σύμβαση ΣΔΙΤ, αν υποθέσουμε ότι μία σύμβαση διαρκεί κατά μέσο όρο 40 – 50 χρόνια. Κι αν δούμε το πράγμα στην πιο απόλυτη διάστασή του, της πλήρους ιδιωτικής χρηματοδότησης, όπως στην περίπτωση της Γέφυρας, τότε εκεί η σύμβαση υπερβαίνει και τα όρια του ανθρώπινου μέσου όρου ζωής. Όπως λέει και το ανέκδοτο «τα πρώτα εκατό χρόνια είναι δύσκολα..» Μετά όλα κυλάνε ρολόι. Η Γέφυρα θα ανήκει σε όλους. Τζάμπα. Θα μου πείτε: εν τω μεταξύ μπορεί η γέφυρα μπορεί να τα ‘χει φτύσει… Εδώ θα τα έχουν φτύσει τρεις γενιές ανθρώπων, για τη Γέφυρα θα στεναχωρηθούμε;

Κάπως έτσι θα κυλήσουν τα πράγματα και με την ιδιωτική Ιονία Οδό. Κομμένη σε τεύχη, μετρημένη σε χιλιόμετρα, όπως η πίτσα με το μέτρο. Με ΣΔΙΤ. Τα γεωγραφικά, διοικητικά σύνορα δεν έχουν πια και τόση σημασία. Αντί για τις πινακίδες «ο νομός Αιτωλοακαρνανίας σας καλωσορίζει», φανταστείτε σημάνσεις όπως: «Καλωσήρθατε στο κρατίδιο του Ακτορα» ή «Η Μηχανική σας καλωσορίζει στα 35 της χιλιόμετρα».

Η υπόθεση της συγχρηματοδότησης εμφανίζεται ως ο μονόδρομος του εκσυγχρονισμού που δεν έγινε εδώ και τέσσερις δεκαετίες γιατί τα λεφτά φαγώθηκαν αλλού. Αντί να μας τα επιστρέψουν, μας ζητούν κι άλλα. Τα ΣΔΙΤ είναι μια φτωχομπινεδιάρικη λεόντειος εταιρεία που θυμίζει την πλάκα των εφηβικών μας χρόνων, όταν δεν υπήρχε σάλιο: «Βάζω τα σπίρτα, βάζεις τα τσιγάρα;». Το επιχείρημα ότι είναι αποτελεσματική μέθοδος χρηματοδότησης κάμπτεται από το παράδειγμα της Γερμανίας και πολλών κεντροευρωπαϊκών χωρών που παρέχουν ασφαλείς οδικές μεταφορές με κρατική χρηματοδότηση.

Και δεν συζητούμε για το κόστος. Με τους πιο μέτριους υπολογισμούς, το ταξίδι Αθήνα – Αγρίνιο που κάνω δυο-τρεις φορές το χρόνο θα κοστίζει γύρω στα 30 ευρώ, δηλαδή ένα ευρώ τα δέκα χιλιόμετρα. Αν υπολογίσεις και το κόστος του καυσίμου, θα χρειάζονται τέσσερα μεροκάματα για ένα πήγαινε-έλα. Κανονικό κρεβάτι του Προκρούστη. Ένα κόστος ανεκτό για τον περίφημο μεσαίο χώρο, την ψηφοθηρική κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τα δύο μεγάλα κόμματα, αλλά δυσβάσταχτο για τους λοιπούς αναξιοπαθούντες που, προφανώς, καταδικάζονται στην ακινησία, στον κατ’ οίκον περιορισμό. Και απαλλάσσονται από τη νεύρωση του ταξιδιού. Κάτι είναι κι αυτό.

Αλλά, ξέχασα. Μέχρι να κατασκευαστεί η Ιονία Οδός, θα έχει ολοκληρωθεί και το πενταετές πρόγραμμα Αλογοσκούφη κατά της φτώχειας. Φαντάζομαι ότι θα προβλέπει και εκπτώσεις στα διόδια των ιδιωτικών εθνικών οδών. ‘Η μηπως πρέπει να υπολογίζουμε μόνο στην γενναιοδωρία των ιδιοκτητών τους;

ΚΙΜΠΙ

Kibi2g@yahoo.gr